Nawala kay Pinocchio

http://www.youtube.com/watch?v=4Bj7NzvY9WI

Isa sa mga nagbigay ng trauma sa akin noong bata ako ang kuwento ni Pinocchio. Si Pinocchio kasi ang fairy tale character na palaging naglalakad sa bingit ng kahindik-hindik na pagkakamali. Andun 'yung nagpagoyo siya sa dalawang hoodlum kaya lumiban ng klase at naglaro sa perya. Andun 'yung kine-kebs niya si Jimini Cricket, ang kanyang portable  kunsensya. Andun 'yung nagsinungaling siya kay Master Geppetto dahil ayaw niyang malungkot at madismaya ang lumikha sa kanya.

Gawa sa kahoy si Pinocchio, pero siya ang pinakatotoong tao sa Fairy Tale universe. Siguro 'yun ang kaakibat na sumpa ng pagnanais niyang maging Real Boy: ang pagiging tao ay ang paglalakad sa pilapil na nakalambitin sa bangin ng pagkakamali.

Pero kahit alam mong may peligro, maglalakad ka pa rin. Susugal ka pa rin dahil gusto mong maging Totoong Tao. At ang Totoong Tao, nag-iisip, nagdedesisyon, at tumataya sa kinabukasan.

Isa sa sumpa ng pagiging Totoong Tao ang makailang beses na pangangailangang magkula ng kunsensya. Naalala ko ang unang Shakespeare story na nabasa ko sa edad na pito. Hindi Romeo at Juliet kundi ang Ladybird children's story version ng Macbeth.  Oo, may matalinong gumawa ng Ladybird children's story version ng Macbeth. But wait, there's more-- ILLUSTRATED din ito. Isa sa mga hindi ko malilimutan ang mala-multong imahe ni Lady Macbeth na naglalakad habang tulog para maghugas ng kamay. Tapos aning na aning siya dahil hindi nalilinis ng tubig ang mantsa ng dugo nina Lady Macduff, Banquo, at King Duncan sa kanyang mga daliri. Noon ko naintindihan ang ibig sabihin ng nababagabag na kunsensya. Noon ko rin naunawaan ang peligro ng pagsisinungaling sa sarili.

Maraming taong nanlilinlang ng kapwa. Pero mas marami ang nagsisinungaling sa sarili.  Madalas, nagsisinungaling ka dahil mas madaling lumiko sa kakahuyan kasama si Big Bad Wolf kesa dumeretso sa makamandag-kunsensyang sermon ni Grandma. Madalas, tulad ni Pinocchio, curious lang din tayong malaman kung hanggang saan natin kakayaning makalusot.

Hanggang saan ba makakalusot kay Geppetto bago magtaray si Blue Fairy at magpataw ng parusa? Gaano kalayo ang ligtas lakarin bago ma-boljak ng mga haragan? Lahat ba talaga ng kanto may mga hoodlum na nag-aabang? Masama ba talaga ang lumiban ng klase para tumambay sa perya? Higit sa lahat, nakakarimarim bang talaga ang naghihintay na parusa?

Mahirap maglakad sa makipot na pilapil na nakalambitin sa bangin ng pagkakamali. Pero mas humihirap ang bawat hakbang dahil natitisod ka ng maraming tanong. Kanan o kaliwa? Taas o baba? Oo o hindi? Ngayon o bukas? Fish o chicken? Chicken o ham? Pera o pag-ibig? Coco Martin o Ricky Martin?

Bukod sa hindi mo na nga alam ang LAHAT eh curious ka pa. Kaya siguro hugis question mark ang karit (sickle) ni Kamatayan. Curiosity killed the cat at peligroso ang labis na pambo-Boy Abunda.

Ngunit kung tutuusin,  itong tinatawag nating buhay ang pinakamalaking misteryo sa lahat. Sa klase ng philo, palaging sinasabi na ang tao ay hindi deja la, o ganap na nilikha. Habang buhay ka, patuloy mong papandayin ang iyong sarili dahil sa kamatayan lang ganap na matatapos ang paglikha ng Sarili. Kung gayon, tayo rin pala mismo ay naglalakad na mga tandang-pananong.  At dahil tandang-pananong ang tao, hindi niya maiiwasang matisod rin paminsan-minsan sa kanyang sarili.

Minsan, hindi mo talaga alam ang sagot sa mga tanong. Minsan, hindi mo namamalayang nalilinlang mo na pala ang iyong sarili. Minsan, natotorete ka sa dami ng mga tanong at ayaw mo nang magdesisyon.

Masuwerte si Pinocchio dahil humahaba ang ilong niya kapag hindi siya nagsasabi ng totoo.  Kumbaga, may ebidensya ang pagkakamali. At 'pag may ebidensya, mas madali itong aminin sa sarili at remedyuhan. Mahirap kasing intindihin ang diwa ng kaluluwang hindi mo naman nakikita. Kung si Jimini Cricket, the Portable Kunsensya nga eh madaling i-kebs, paano pa kaya ang kunsensyang hindi mo naman nahahawakan?

Marami akong nakakasalamuha sa pagtatrabaho sa gobyerno. Merong mga nagbibigay inspirasyon. Mga taong tapat sa serbisyo, may integridad, at mahusay sa kanilang tungkulin. Pero meron ding nakakadismaya. Sa kanila ko nabatid na ang kabutihan at kasamaan ng tao ay parang tore ng Babel. Ginagawa nang paunti-unti. Sa mga pagpili ng desisyong makasarili at gahaman, darating ka sa puntong hindi mo na alam na mali na pala ang ginagawa mo. Masasanay ka na kasi. Siguro kapag tulog ka ay nagkukula ka rin ng kunsensya tulad ni Lady Macbeth. Pero malilimutan mo rin iyon sa pagmulat ng iyong mga mata.

Bago ginawang Real Boy ni Blue Fairy si Pinocchio, nagdaan muna siya sa matinding pagsubok. Kailangang patunayan niya na mabuti siyang bata, na makikinig na siya sa tawag ng kunsensya at gagawin ang tama para sa mahal niyang si Maestro Geppetto. At nang iligtas niya ang maestro sa pagkalunod, nang ibuwis niya ang sariling buhay para sa iba, saka lamang siya naging totoong tao.

Sa isang aspekto, ganun din tayo. Ang ibig sabihin ng pagpapakatao ay pagkilala sa esensya ng pagiging tao. Ang pagkalinga sa kapwa at paghahanap ng kahulugan sa bawat sandali ng buhay. Naging totoong tao si Pinocchio nang matuto siyang magpahalaga ng kapwa.

Sa totoong buhay, mahirap pahalagahan ang kapwang may atraso sa'yo. Mahirap hanapan ng redemptive aspect ang lalaking tinatarantado ang kaibigan mong naïve. Mahirap hanapin ang mukha ng Diyos sa mga taong nakikipagbarilan sa ngalan ng relihiyon. Mahirap magpakatao sa taong ninakaw ang pinaghirapang buwis ng bayan para ipambili ng limited edition Ferragamo shoes. Mas masarap silang bangasan, umbagin, at tratuhing pakshet na malagkit. Sabi ni lord, kapag nahaharap ka raw sa sangangdaan ng galit at pag-ibig, dapat sa pag-ibig ka pumanig. Subalit sa mga pagkakataong ito. paano ka magpapakatao nang hindi nagsisinungaling muna sa iyong sarili?

Sa huling eksena ng Pinocchio, nagsasayaw sila sa tuwa ni Maestro Geppetto dahil isa na siyang Real Boy. Si Jimini Cricket naman, gradweyt na sa pagiging portable kunsensya. Ibig sabihin, simula sa sandaling iyon, pasan na ni Pinocchio ang tungkuling unawain kung ano ang tama at mali at piliin ang tamang daan. Noong bata ako, iyon ang ending na pinakaayaw ko sa lahat. Sa ibang fairy tales kasi, malinaw ang katapusan. Nakuha ng prinsesa ang prince charming, nabali ang sumpa, at tumira ang lahat sa kastilyong magara.  Samantalang si Pinocchio, hayun at bata pa rin. Tapos na ang pelikula pero nagsisimula pa lamang ang totoong buhay niya. 

Puwede pa rin siyang magoyo ng mga haragan dahil bata pa siya. Mararanasan pa niya ang unrequited love. Magkaka-taghiyawat pa siya. Babagsak sa Math at  Chemistry. Magtatrabaho para mabuhay. Para sa tulad ni Pinocchio na naglalakad palagi sa bingit ng pagkakamali, walang kasiguraduhan ang pagiging maligaya.

Pero siguro iyon din ang paalala sa atin ng kuwentong ito. Walang kasiguraduhan ang pagiging maligaya. Ang tanging magagawa mo lamang ay maglakad at magpatuloy. Sa bawat sandali, pipili ng sagot ang naglalakad na tandang pananong hanggang sa magwakas ang nobela ng kanyang buhay sa isang tahimik na tuldok.